De Nederlandse afvalberg met afgedankte IT-hardware groeit jaarlijks met ruim vijf miljoen producten en elk jaar 860.000 ICT-producten méér worden weggegooid dan het jaar ervoor. Volgens de Amsterdam Economic Board komen vanaf 2021 jaarlijks zelfs ruim vijftig miljoen IT-producten ‘vrij’. Een omslag naar circulaire inkoop kan de transitie naar een duurzame it-keten versnellen, maar dan is het cruciaal dat dit pact geen papieren tijger wordt.
Krachten bundelen
In het pact is de blik nu vooral gericht op de vraagzijde. Zo willen de deelnemende landen de circulaire inkoop van IT-producten bevorderen door ‘buyer groups’ op te zetten. Door de krachten te bundelen en hun gezamenlijke inkoopkracht in te zetten, kunnen inkopers laten zien dat zij ook op dit gebied maatschappelijk en duurzamer willen opereren. De gedachte is dat dit producenten zal stimuleren de ontwikkeling van circulaire IT te versnellen. Maar het laat een belangrijk element buiten beschouwing. Om de afvalberg van afgedankte computers, laptops en smartphones te verkleinen, moet het verlengen van de levensduur centraal komen te staan. Nu bedraagt de levensduur van IT-hardware slechts drie tot vijf jaar, waardoor de jaarlijkse it-afvalberg zich blijft opstapelen. De sleutel zit in het verlengen van deze levenscyclus naar minstens vijf tot tien jaar, waarmee je de belasting op het milieu drastisch terugdringt. Denk aan het veel minder hoeven delven van schaarse grondstoffen, minder CO2-uitstoot tijdens de productie en minder transportbewegingen.
Wapenwedloop
In de competitieve, door prijs gedreven IT-markt is echter méér nodig om inkopers in beweging te brengen. Om te beginnen door afscheid te nemen van het hardnekkige misverstand dat ‘circulair’ per definitie inferieur zou zijn ten opzichte van ‘nieuw’. Zo denken inkopers dat eindgebruikers enkel de nieuwste generatie hardware met de beste specificaties willen, terwijl doorgaans een klein deel van de functionaliteiten daadwerkelijk wordt gebruikt.
Bovendien is de ‘wapenwedloop’ tussen soft- en hardware dankzij de cloud verleden tijd: eindgebruikers hebben alleen een scherm en snelle internetverbinding nodig. ‘Circulair’ voldoet aan vrijwel alle kwaliteitseisen die aan it worden gesteld en verlengt ook nog eens de levensduur van it-producten.
Geen concessies
Uit onderzoek van de Europese Commissie blijkt dat twee op de drie consumenten in Europa hun IT-apparaten langer willen gebruiken, mits zij geen concessies hoeven te doen aan de performance en rekenkracht van hun apparatuur. De gebruikers zijn dus klaar voor de transitie naar circulaire IT.
Als we de doelstellingen uit het Klimaatakkoord van Parijs willen halen, is het de hoogste tijd dat óók inkopers de ogen openen. De praktijk leert echter dat er nog te veel prikkels zijn om ‘nieuw’ boven ‘circulair’ te verkiezen. De overheid kan dit met de juiste financiële stimulans aantrekkelijk maken. Een goed voorbeeld zijn de fiscale regelingen en subsidies voor elektrisch rijden. Na een aarzelende start zijn burgers en bedrijven deze vorm van transport massaal gaan omarmen. Qua adoptie staat de circulaire IT-markt net zo in de kinderschoenen als in de beginjaren van elektrisch rijden. Zo stond de markt en aanbieders aanvankelijk afwachtend tegenover de komst van elektrische auto’s, tót de wet- en regelgeving de situatie creëerde waarin de markt in beweging kon komen. Na allerlei stimuleringsmaatregelen en subsidies kreeg deze nog jonge markt een enorme boost, met de gewenste maatschappelijke impact van dien. Waarom zou dit voor circulaire it geen navolging kunnen krijgen?
Het komt er nu op aan de drempel voor bedrijven te verlagen. Zo rekende de overheid tijdens de opkomst van de elektrische auto nul procent bijtelling, maar laat zij vergelijkbare stimulerende maatregelen bij circulaire IT na. Een gemiste kans. Je slaat meerdere vliegen in één klap: het is minder kostbaar, het sluit beter aan bij de voorkeuren van eindgebruikers én levert een wezenlijke bijdrage aan het behalen van de klimaatdoelstellingen.
(Auteur Leon Timmermans.)